Travmatik Beyin Hasarı

Travmatik Beyin Hasarı ve Rehabilitasyonu 

Trafik kazaları başta olmak üzere, yüksekten düşme, iş kazaları, darp..vb. gibi baş bölgesine alınan bir travma sebebiyle kafatası ve beyin dokularının yaralanması sonucu gelişen nörolojik bozukluklardır. 

Travmatik beyin hasarının en sık nedenleri nelerdir? 

15-25 yaş arası genç gruplarda motorsiklet kazası ve şiddet içeren suçlar en sık sebebidir. 

75 yaş üstü yaşlılar daha çok düşmeye bağlı kafa travması yaşarlar. 

Asker, polis gibi mesleklerde ateşli silahlara bağlı travmalar en büyük sebebidir. 

1 yaşın altındaki en büyük sebep genellikle fiziksel istismardır. 

Beynimiz hasar aldığında neler gelişebilir 

Vücudumuzun en narin ve karmaşık organı olan beynimizin zarar görmesi diğer vücut yapılarından daha büyük ve kalıcı olabilmektedir. Birkaç saniyelik olay bıraktığı hasarla yaşantımızı tamamen değiştirebilir veya sona erdirebilir. Hafif, orta ve şiddetli olmasına bağlı olarak travmalardan sonra görülebilecek durumlardan bazıları; 

• Bellek, algılama, anlama, odaklanma, sorun çözme, mantıklı düşünme gibi çok bilişsel fonksiyonlarda değişiklikler 
• Post-travmatik epilepsi, hidrosefali 
• Kronik ağrılar 
• Duyusal bozukluklar 
• Felç, spastisite, kontraktür, denge ve koordinasyon bozukluğu, yutma güçlüğü, konuşma bozukluğu 
• Depresyon, kişilik değişiklikleri, saldırganlık, şiddet ve kontrol kaybı gibi davranış bozuklukları 
• Kabızlık, seksüel fonksiyonlarda kayıp ya da azalma, idrar ve gaita kontrolünde kayıp 
• Tam koma hali 

Travmatik beyin hasarının değerlendirilmesi 

Derecelendirme ve prognozun tahmini için skalalar mevcuttur. Koma süresinin uzaması kötü prognoz belirtisidir. 

En sık Glasgow Koma Skalası kullanılır. Normal durum 15 puandır. Gözün açılabilmesi, motor tepkiler ve verbal cevaplar puanlanır. Puanı 11 ve üstünde olanlar iyi ve orta derecede düzelirler, 5-7 arası şiddetli hasar anlamındadır ve iyileşme oranları düşüktür. Glasgow Koma Skalası uygulamak kolaydır ancak akut dönemdeki hastalarda uygulanır. 

Travmatik beyin hasarında prognoz, Glasgow Son Durum Skalası ile 5 kategoride değerlendirilebilir . 

Travmatik beyin hasarında kullanılan skalalar rehabilitasyon için yeterli duyarlılıkta değildir. Fonksiyonların değerlendirilmesinde yetersizdir. Son zamanlarda Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçümü (FBÖ) yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. 

Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçümü (FBÖ) 

2 

3 

REHABİLİTASYON 

Kafa travmalarında rehabilitasyon programı darbenin şiddetine göre, kişi normal motor gelişim evresinin hangi bölümünde ise ona göre planlanır. 

Rehabilitasyon çalışmaları post-akut ve kronik dönemlerde de devam eder ve bazen yıllarca sürebilir. Hastalık hakkında aile ve birey eğitimi önemlidir. 

Rehabilitasyonda amaç, hastayı mümkün olduğu kadar bağımsız bir hale getirmek ve topluma en erken sürede dönmesini sağlamaktır. 

Rehabilitasyon programı birçok branştan uzmanın katıldığı uzun ve zorlu süreçtir. 

Travmatik Beyin Hasarı Rehabilitasyon Ekibi: 

-Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Uzmanı (koordinatör) 

-Nörolog 

-Beyin ve Sinir Cerrahi Uzmanı 

-Ortopedist 

-İç Hastalıkları Uzmanı 

4 -Psikiyatrist -Plastik Cerrah 

-Ürolog 

-Fizyoterapist 

-Rehabilitasyon Hemşiresi 

-İş Uğraşı Terapisti 

-Ortez-Protez Teknisyeni 

-Psikolog 

– Sosyal çalışmacı 

-Konuşma Terapisti 

-Diyetisyen 

-Cinsel Terapist 

Eger hastaya genel bir rehabilitasyon programı çizilecek olursa başlıca şunları içerir; 

• Rehabilitasyona akut dönemde, hatta hasta komada iken başlanmalı. 
• Erken dönemde pasif eklem hareketleri ile kontraktür önlenmesi amaçlanır. 
• Her 2 saatte bir pozisyon vererek bası yarasının önüne geçilmiş olunur. 
• Spatisite gelişmemesi için gerekli ortez (el splinti, PAFO..vb) uygulamalarından faydalanılır. 
• Kas atrofisini önlemek için elektroterapi uygulamarı yapılabilir. 
• Erken mobilizasyon çok önemlidir. Kas atrofisi, bası yarası, osteoporoz, kontraktür gibi komplikasyonlar en aza indirilir. 
• Mesane ve barsak eğitimi 
• Solunum rehabilitasyonu 
• Duyu çalışmaları 
• İlerleyen dönemlerde aktif, aktif-asistif, aktif-rezistif egzersizlere geçilir. 
• Yatakta oturma, dönme, ayağa kalkma çalışmaları 
• Oturmada ayağa kalkma, adım alma, paralel barda yürüme eğitimi 
• Merdiven inip çıkma eğitimi 
• PNF, Bobath, Johnston gibi özel rehabilitasyon yöntemleri 
• Denge-koordinasyon egzersizleri 
• Propriosepsiyon ve ince motor çalışmalar 

Bunların dışında hastanın ve ailesinin mutlaka psikolojik destek alması gerekir. Ihtiyaca göre konuşma terapisi ve yutma terapisi de gerekebilmektedir.