Spastisite ve Tedavisi

Spastisite, pasif harekete karşı gösterilen direnç demektir. İstemli hareket etmemizi sağlayan beyin veya omurilik hasarı sonucu gelişebilen çeşitli klinik özelliklerden biri olup, anormal olarak artmış kas tonusudur. 

Nasıl oluşur? 

Spinal Mekanizma: Medulla spinaliste lezyona neden olan patolojiler sonucu gelişir. 

• Gama motor nöronların artmış spontan deşarjları 
• Artmış alfa motor nöron eksitabilitesi 
• Azalmış veya tamamen kaybolmuş ‘Renshow’ inhibisyonu 
• İnhibisyonu azalmış ‘Ia’ inhibitör inter nöron aktivitesi 
• Azalmış Otojenik inhibisyon rol oynamaktadır 

Supra-Spinal Mekanizma: Beyni etkileyen olaylar sonucu gelişir. 

-Bu patolojilere: 

– Serebrovasküler olaylar 

– Serebral hemorajlar 

– Tümörler 

– Demiyelinizan hastalılar (Multiple Skleroz) 

-Beynin enfeksiyöz hastalıkları örnek verilebilir. 

• Medulla spinalisin tam kesilerinde spastisitenin etkilediği kas grubu fleksörlerdir. 
• Medulla spinalisin kısmi kesilerinde eğer vestibülospinal traktusa ait lifler sağlam kaldıysa spastisitenin etkilediği kas grubu ekstansör yönde olabilir. 

Hangi mekanizma ile oluşursa oluşsun spastisitenin sustalı çakı fenomeni olarak adlandırılan bir özelliği mevcuttur. Sustalı çakı fenomeninde, spastik kas pasif olarak hareket ettirildiğinde önce bir direnç ortaya çıkar, ekstremite bu dirence karşı olduğu pozisyonda tutulursa bir süre sonra kasın aniden gevşediği görülür. Sustalı çakı fenomeni spastisitenin şiddeti ile ters orantılıdır. Spastisitenin şiddeti arttıkça sustalı çakı fenomeninin şiddeti azalır. 

Spastisite etkilenen ekstremiteye göre sınıflandırılabilir. 

• Spastik kuadriparezi: Tüm ekstremiteler etkilenir 
• Spastik dipleji (ya da spastik paraparezi): Alt ekstremiteler etkilenir 
• Spastik hemiparezi: Aynı taraftaki kol ve bacak etkilenir 
• Spastik monoparezi: Sadece bir uzuv etkilenir 

2 

Spastisitede Değerlendirme Yöntemleri 

Klinik ölçümler 

• Eklem hareket açıklığı 
• Tonus yoğunluğu ölçümleri 
• Modifiye Ashworth Skalası 
• Tardieu Skalası 

Mekanik enstrumanlar 

• Pendulum testi 

Elektrofizyolojik ölçümler 

• H refleksi 
• Vibrasyon inhibisyonu indeksi 

Fonksiyonel ölçümler 

• Üst ekstremite fonksiyonları 
• Yürüme analizi 

Spastisite Değerlendirmesinde Kullanılan Patolojik Refleksler 

• Babinski refleksi 
• Hoffman refleksi 
• Choddock refleksi 
• Tonik boyun refleksi 
• Labirent refleks 

Spastisitenin günlük yaşama etkileri 

Spastisite inme geçirmiş kişilerin hayatlarında en önemli etkiye sebep olan durumlardan biridir. 

Negatif etkiler: 

• Hareket etmede güçlük 
• Kişisel bakım, kıyafet değiştirme ve yemek yeme gibi günlük yaşamı etkileyen fonksiyonlarda başkalarına bağımlılık 
• Oturma ve ayakta dururken anormal postür, buna bağlı olarak daha fazla enerji harcama 
• Deformitelere neden olan kontraktürler 
• Anksiyete, depresyon ve özgüven azalması gibi psikolojik problemler 
• Bası yaraları ve ağrı başlıca negatif etkileridir. 

3 Pozitif etkileri: Artmış tonus sayesinde hasta bacaklarını düz şekilde tutabilir ve bu sayede hastanın ağırlığı yer çekimine karşı koyabilir. 

Gövde ekstansörlerindeki artmış tonus yardımı ile hasta ayağa kalkabilir ve birkaç adım atabilir. Spastisite, kas kütlesinin ve kemik dansitesininin korunmasında da yardımcı olabilir. 

Spastisite Yönetiminde Hedefler 

• Tonusu azaltmak 
• Eklem hareket açıklığını arttırmak 
• Fonksiyonları arttırmak 
• Ağrı ve spazmı azaltmak 
• Ortez kullanımını için uygunluğu arttırmak 
• Kontraktür gelişimini engellemek 
• Ortopedik girişim ihtiyacını azaltmak 
• Kozmetik görünüşü iyileştirmek 

Spastisite Tedavisi ve Etki Mekanizmaları 

• Ağırlık Aktarma 

Otururken veya ayakta dururken ağırlık aktarma yöntemine gidilebilir. Tilt table uygulaması ile alt ekstremitelere germe uygulanarak inhibisyon(gevşeme) sağlanabilir. 

• PNF 

Pnf tekniklerinden kas-gevşe metodu kullanılarak inhibisyon elde edilebilir. 

Etki mekanizması: Otojenik inhibisyon 

• Uzun Süreli Pasif Germe 

Yavaş ve uzun süreli yapılan germede kas tonusu ve bunun beraberinde spastisite azalır. 

Etki mekanizması: Otojenik inhibisyon 

• İnhibitör Ortezler 
• EMG Biofeedback 

Davranışsal şartlanma yöntemi ile inhibisyon sağlanır 

• Seri Alçılama 

Antispastik pozisyonda düşük şiddetli sürekli germe ile tonus azalabilir 

Etki mekanizması: Otojenik inhibisyon 

4 

• Soğuk Uygulama 

20-40 dakika arası uygulanır. Sinir iletim hızı azalır ve Kas iğciğinin uyarılma eşiği yükseltilip, duyarlılığı azaltılmış olur. 

• Johnstone Basınç Splinti 

20 dakika süre ile antispastik pozisyonda (otojenik inhinisyon) uygulanır. 

• Spastik Kasa Tetanik Faradik Stimülasyon 

Etki mekanizması: Otojenik inhibisyon 

• Pozisyonlama 

Antispastik pozisyonlar spastisitenin inhibisyonunda etkili olmaktadır. 

Etki mekanizması: Otojenik inhibisyon 

• Vestibüler Stimülasyon 

Yavaş ve ritmik sallanma yöntemiyle uygulanır. İnhibitör karakterdeki retiküler formasyon (bulbus) uyarılarak kas tonusunda genel bir azalma meydana getirir. 

• Hippoterapi 

At eşliğinde, atın hareketlerinden yararlanarak uygulanan bir tedavi şeklidir. Gövde de ritmik lateral fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri sayesinde gevşeme sağlanır. 

• Hidroterapi 

Su ile yapılan bu terapi sayesinde kas iğciği ve deri hassasiyetini azaltarak gama sisteminin aktivitesini azaltır. Böylelikle genel inhibisyon etkisi görülür 

• Baş Aşağı Pozisyon 

Çocuklarda kullanılan bu yöntem başta karotid sinüs olmak üzere diğer baroreseptörleri de uyararak sempatik sinir siteminin inhibisyonunu sağlar. Böylelikle kas tonusu azalmış olur 

• Vibrasyon Uygulaması 

Antagonist kasın motor noktasından uygulanan vibrasyon ile antogonist kas iğciği uyarılır ve antagonist kas kasılır, spastik kas gevşer. 

Etki mekanizması: Resiprokal inhibisyon 

Tüm bu tekniklerin yanında bazı ilaç tedavileri ve botox uygulamaları da sık başvurulan tedavilerdir. 

Özellikle serebral palsy hastası çocuklarda uyluk içi kaslarda spastisiteye bağlı kalça çıkığını önlemek için gevşetme( tenotomi) ameliyatları cerrahi olarak başvurulan yöntemler arasındadır.